“Sufi” kelimesi yazılı halde 9. yüzyılda ortaya çıkmıştır. “Sufi” kelimesinin olası türevleri 11. yüzyılda Keşfu’l-Mahcup’ta (M.S.1071) ortaya koyulmuştur. Bu tanımlara göre bu isim, yün anlamındaki “suf” sözcüğünden gelmiş olabilir, çünkü Sufiler yünlü kıyafetler giyerlerdi. Yahut peygamber Hz. Muhammed’in mescidinin etrafında toplanan “ev ahalisine” verilen “ashab-ı suffa” adından ya da saflık anlamına gelen “saf’i” kelimesinden gelmiş olabilir. Muhtemelen doğrusu, yukarıdakilerin tümüdür.
İngilizce’de “Sufizm”e en yakın sözcük gnostisizmdir. Agnostik bilmeyendir. Gnostik ise bilendir ve bu bağlamda Tanrı’yı bilen kişidir. Sufizm bir açıklama değildir, bir deneyimdir, kişinin Tanrı’yı tanımasıyla eş anlamlı olan, kendi gerçek özünü tanıması deneyimi. Peygamber Hz. Muhammed der ki: “Nefsini bilen Rabbini bildi.” Sufizm varoluşun ilk haline dönme yoludur, kişinin onunla anlamı ve gayeyi bulacağı, sükuneti ve ebedi yaşamı elde edeceği, onunla sonunda “huzura erebileceği” yoldur.
Batı literatüründe Sufizm, sık sık İslami mistisizm olarak nitelendirilir, zira o çoğunlukla mistik adı verilen vecd anlarını içeren, Allah’ın insana lütfettiği İlahi Aşk deneyimini kişisel olarak yaşamanın yoludur. “Sufizm’in hakiki öğrencisi, ruhsal bir öndere açılan kalbin sezgisel deneyimi yoluyla bilgiye ulaşır, yalnız yoldaki işaretlerden ibaret olan kitaplar veya sözlerle değil.” Fenafillah yoluyla hakk-el yakin mertebesine gelmiş ve Batıni dünyasında Allah’ın tecelli ettiği bir arifin (Pir, Ruhsal Üstad) yol göstericiliğine gerek vardır. Dünyanın diğer bölümlerindekilere bildik gelen ruhi bir üstad düşüncesi, Batılılara yabancı görünebilir. Anlamın düşünsel açıdan kabülü genellikle kişinin zihinsel faaliyetlerinde yeni bir kategorinin oluşmasını gerektirir, tıpkı yeni bir konu için yeni bir dosya açmak gibi.
Sufizm, her bir peygamber tarafından tebliğ edilen keşif ve gerçekliği, din gerçekliğini yaşama ve tecrübe etmedir. Her insana varlığın gizini keşfetme yetisi verilmiştir. O akıl ve mantık olmaksızın başarılamaz, ama kalbin en derin yerlerinden neşet etmelidir. Pir her insanın ilerlemesi için gerekli deneyimi sağlar, aynı bahçesindeki her bitkiye ayrı bir önem veren bahçıvan gibi. Bakım ve gelişme bitkinin tam anlamıyla serpilebilmesi için gereklidir.
